نه فقط به خاطر پول

تبيين هزينه هاي مخفي پاداش و جريمه؛ از روان شناسي تا اقتصاد

محمدجواد توكلي

کتاب نه فقط به خاطر پول به بررسی واکنش نامتعارف افراد به پاداش و جریمه پولی می پردازد. نتایج مطالعات پردامنه روانشناسان و اقتصاددانان نشان می دهد که پرداخت مشوق پولی و یا وضع جریمه در بسیاری از موارد اثر معکوس دارد، اهدای خون را کاهش می دهد، فرار مالیاتی را افزایش می دهد، اثر معکوس بر وجدان کاری دارد، از فعالیت های داوطلبانه می کاهد، میزان تخریب محیط زیست را افزایش می دهد و ...

اقتصاددانان رویکرد متمایزی در تبیین این مشکل دارند. برخی به هزینه های اجتماعی دریافت پاداش و اثر معکوس آن بر امکان خودنمایی توجه کرده اند، برخی به تمایز میان بازار اجتماعی و بازار پولی و تاثیر مشوق پولی در انتقال از اولی به دومی اشاره کرده اند.

کتاب نه فقط به خاطر پول ، علاوه بر تجزیه و تحلیل نظریات مختلف در تبیین هزینه های مخفی پاداش و جریمه، نظریه کاهش تقاضای خیرخواهی را مطرح می کند که بر اساس آن تشویق یا تنبیه می تواند باعث کاهش تقاضای خیرخواهی شود.

در این کتاب سعی شده با تصحیح فروض نظریات اقتصادی در زمینه انگیزش، به افزایش واقع گرایی نظریات اقتصادی کمک شود. در این راستا نظریه قیمت و نظریات رفتار عام المنفعه مورد ارزیابی قرار گرفته است. بررسی مشکل هزینه های مخفی پاداش و جریمه در اقتصاد ایران نیز بخش دیگری از این تحقیق را به خود اختصاص داده است.

یکی از نکات برجسته کتاب تلاش برای پایه ریزی نظریه انگیزش اقتصادی بر اساس منابع دینی است. در این راستا الگوی تشویق و تنبیه در قرآن و سنت بررسی شده است.

چشم‌انداز كتاب

مطالب اين كتاب، در قالب شش فصل تنظيم شده است:

فصل اول، به بررسي مفهوم و معناداري پديدة موسوم به هزينه‌هاي مخفي پاداش و جريمه مي‌پردازد. در اين فصل اين پرسش مطرح مي‌شود که آيا مي‌توان هزينه‌هاي مخفي پاداش و جريمه را از مصاديق اثر قيمتي نامتعارف و به‌تبع نقض‌کنندة قوانين عرضه و تقاضا دانست؟

تحليل تبيين‌هاي اقتصاددانان از هزينه‌هاي مخفي پاداش و جريمه، در فصل دوم ارائه مي‌شود. اين تحليل به بررسي چهار نظرية عمدة تبييني پديدة مزبور مشتمل بر نظريه‌هاي هزينه‌هاي روان‌شناختي، تغيير بازار مبادله، تغيير ترجيحات و وجهة اجتماعي اختصاص دارد؛

در فصل سوم کتاب، نظرية کاهش تقاضاي خيرخواهي به ‌عنوان نظرية پيشنهادي براي تبيين اثر قيمتي نامتعارف در حوزة فعاليت‌هاي عام‌المنفعه معرفي مي‌شود؛

در فصل چهارم نيز سياست‌هاي پيشنهادي براي جلوگيري از وقوع اثر قيمتي نامتعارف بررسي مي‌شود؛

فصل پنجم، لوازم روش‌شناختي تبيين‌هاي ارائه‌شده براي نظرية قيمت را بررسي مي‌کند؛

فصل ششم کتاب نيز به نتيجه‌گيري اختصاص دارد.